Alternatif yatırım fonları, geleneksel yatırım fonlarının yatırım yaptığı geleneksel finansal araçlar (hisse, borçlanma aracı, nakit vb.) dışındaki alternatif yatırım araçlarını portföyünde ağırlıklı olarak bulunduran fonlardır. Alternatif yatırım fonunun yatırım stratejisine göre yatırdığınız ana paranın kaybı da söz konusu olabilir. Bunun yanı sıra, bu fonlar genellikle belirli bir vade ile ihraç edilir ve vadeden önce çıkış yapmak için de çeşitli kısıtlamalar olabilir. Bu durum, bu fonların likiditesini azaltır. Bu sebeple, bu fonları finansal konularda daha deneyimli ve bilgili kişilerin kullanması önerilir ve sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde sadece nitelikli yatırımcılar bu fonlara yatırım yapabilir. Alternatif yatırım fonlarının yatırım yaptığı alternatif yatırım araçlarının başında, girişim sermayesi ve gayrimenkul yatırımları gelir. Ayrıca, herhangi bir yatırım aracı veya yönetim strateji sınırlaması olmadan esnek bir şekilde yönetilen serbest fonlar, türev araçlar gibi finansal varlıklar ile sanat, araba gibi maddi varlıklar da alternatif yatırımlara örnek verilebilir. Alternatif yatırım araçlarının likiditesi geleneksel yatırım araçlarına kıyasla daha düşüktür. Alternatif varlıklara doğrudan yatırım yapmak yerine Fonmap'te sunulan alternatif yatırım fonlarına yatırım yaparak, profesyonel analiz ve yönetim ile portföy çeşitliliğine kavuşabilirsiniz.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) düzenlemeleri uyarınca nitelikli yatırımcı, SPK’nın yatırım kuruluşlarına ilişkin düzenlemelerinde tanımlanan ve talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilenler de dahil profesyonel müşterilerdir. • Yerli ve yabancı yatırım fonları, • Emeklilik fonları, • Yatırım ortaklıkları, • Aracı kurumlar, • Bankalar, • Sigorta şirketleri, • Portföy yönetim şirketleri, • İpotek finansmanı kuruluşları, • Emekli ve yardım sandıkları, • Vakıflar, • 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20. maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar, • Kamuya yararlı dernekler, • Nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu SPK tarafından belirlenecek diğer yatırımcılar, • Fon katılma paylarının halka arz tarihi itibarıyla en az 1 milyon TL tutarında Türk ve/veya yabancı para ve sermaye piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişiler nitelikli yatırımcılara örnek olarak verilebilir.
Para Piyasası, Borçlanma Araçları, Kıymetli Madenler, TL varlıklara yatırım yapan Fon Sepeti ve Katılım fonları, Değişken, Karma, Eurobond, Dış Borçlanma, Yabancı, Serbest ve ünvanında ''döviz'' ifadesi yer alan yatırım fonlarında gerçekleşen kâr üzerinden %10 stopaj vergisi uygulanmaktadır.
Hisse senedi yoğun fon (Fon toplam değerinin en az %80'i devamlı olarak menkul kıymet yatırım ortaklıkları payları hariç olmak üzere BİST'te işlem gören ihraççı paylarından oluşan) niteliğine sahip fonların katılma paylarının ilgili olduğu fona iadesinde gelir vergisi muafiyeti uygulanır. Sürekli olarak portföyünün en az % 51'i BIST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma payları elden çıkarıldığında ortaya çıkan kazançlar üzerinden stopaj ödenmez.
İlgili fonlara giriş için mümkün olan ilk tarih, fonun ihraca başladığı tarihtir. Fonun ihraç edilebilir payları bittikten sonra fona yeni girişler alınmaz. Her GYF ve GSYF’nin ihraç belgesinde fona giriş ve çıkış tarihleri belirtilir. “İhraç” aşamasında katılım payını ne zaman alabileceğinizi bu ihraç belgesinden görebilirsiniz.
İhraç edilebilir paylar bittiğinde fon kapanmış olur.
Portföy geniş anlamıyla bir kişinin ya da kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder.
Fon ihracı, fon katılma paylarının, fonun kurucusu veya yöneticisi tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını ifade eder. Bir başka ifadeyle, fonun ilk satışa başladığı süreç fon ihracı olarak adlandırılır. Yatırımcılar fon ihracı başladıktan sonra katılma payı alabilirler.
Yatırım fonu benzer risk algısına sahip farklı yatırımcıların sahip oldukları birikimlerini ortak bir havuzda birleştirdiği, havuzda biriken tutarın profesyonel yöneticiler tarafından çeşitli para ve sermaye piyasası araçlarında değerlendirildiği yatırım aracıdır. Profesyonel fon yöneticileri, fonların stratejilerine bağlı kalarak fonların içindeki menkul kıymetlerde pozisyon değişikliğine giderek fon katılımcıları (yatırımcılar) için optimum getiriyi elde etmek üzere çalışırlar. Yatırım fonları, tasarruf sahiplerinden katılma payları karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre, portföy işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlıklarıdır. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma payını alarak fon portföyüne ortak olur.
Katılma payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Yatırım fonlarındaki katılma paylarını, şirketlerin ortaklık paylarına benzetebiliriz. Yatırımcıların ortaklık payı alarak şirketlere ortak olması ve ilgili şirket üzerinde hak sahibi olmasına benzer olarak, yatırım fonlarında da katılma payı alınarak fon portföyüne ortak olunur. Ancak, ortaklık payı sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma payı sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yoktur. Katılma payı, yatırımcının sahip olduğu hakları taşır ve fona katılımını gösterir. Katılma payları, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) bünyesinde, ilgili portföy saklama kuruluşunun altında yatırımcılar adına açılmış ayrı hesaplarda kayden izlenmektedir.
Yerindelik testi, bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı sunan yetkili kuruluşların, müşterilerine ürün ve hizmet sunmadan önce uyguladığı standart bir testtir. Yazılı bir test olan yerindelik testi ile mali durumunuz, sunulan ürünlerle ilgili bilginiz ve tecrübeniz değerlendirilir; bu değerlendirmenin sonucunda almak istediğiniz hizmetle uyumlu olup olmadığınız belirlenir. Bu testin skoru bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti alıp alamayacağınızı gösterir.
Menkul kıymet yatırım fonları: Menkul kıymet yatırım fonları aşağıda sayılan araçlara yatırım yapabilirler: • Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları • Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları • 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları • Borsada işlem görmeleri kaydıyla altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları • Fon katılma payları • Repo ve ters repo işlemleri • Kira sertifikaları • Gayrimenkul sertifikaları • Varantlar ve sertifikalar • Takasbank para piyasası işlemleri • Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri • Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri • Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından uygun görülen diğer yatırım araçları Portföye alınacak menkul kıymetler göz önünde bulundurularak, SPK tarafından 10 ayrı şemsiye fon türü tanımlanmıştır. Bu fon türleri aşağıdaki gibidir: • Borçlanma araçları şemsiye fonu • Hisse senedi şemsiye fonu • Kıymetli madenler şemsiye fonu • Fon sepeti şemsiye fonu • Para piyasası şemsiye fonu • Katılım şemsiye fonu • Değişken şemsiye fon • Serbest şemsiye fon • Garantili şemsiye fon • Koruma amaçlı şemsiye fon Fonun türü portföyün ağırlıklı olarak hangi varlıklardan oluştuğunu gösterir. Yatırım fonunun kazancı, portföyünde bulundurduğu varlıkların getirisine bağlı olduğundan yatırımcıların, fonun türü, bir başka deyişle portföy bileşimi hakkında bilgi sahibi olduktan sonra yatırım yapacakları fonu seçmeleri uygun olacaktır. Borsa yatırım fonları (BYF): Bir endeksi, emtiayı baz alan, baz aldığı endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsada işlem gören yatırım fonlarıdır. Baz aldıkları endeks veya emtia kapsamındaki varlıklara endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yaparlar. Bu fonlar, baz aldıkları endeksteki payları ya da diğer enstrümanların (altın, döviz vb.) getirisini yansıtır ve riskini taşır. Yabancı yatırım fonları: Yabancı yatırım fonları yurt dışında kurulu yatırım fonları ya da kolektif yatırım kuruluşlarıdır. Girişim sermayesi yatırım fonları (GSYF): GSYF, nitelikli yatırımcılardan katılma payı karşılığında toplanan para ya da iştirak paylarıyla, pay sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre, girişim sermayesi yatırımları ve mevzuatın izin verdiği diğer finansal varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri ve girişim sermayesi portföy yönetim şirketleri tarafından bir içtüzük ile süreli olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır. Nitelikli yatırımcıların girişim sermayesine yatırım yapmasına olanak sağlayan girişim sermayesi yatırım fonlarının toplam değerinin asgari yüzde 80'i girişim sermayesi yatırımlarından oluşur. Girişim sermayesi yatırımı, doğrudan veya dolaylı ortaklık, girişim şirketlerine borç ve sermaye finansmanının karması olarak yapılandırılmış finansman (mezzanine finance) sağlama, girişim şirketlerinin ihraç ettiği borçlanma araçlarını satın alma gibi farklı yöntemlerle yapılabilir. Halka açık olmayan, büyüme potansiyeli yüksek şirketlere; sermaye aktarımı, pay devri yoluyla ortak olmayı veya girişim şirketlerinin kurucusu olmak amaçlı kurulan GSYF’lere yatırım yapabilmek için nitelikli yatırımcı olmak gerekir. Gayrimenkul yatırım fonları (GYF): GYF, nitelikli yatırımcılardan katılma payları karşılığında toplanan paralarla, pay sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esasına göre gayrimenkuller ve gayrimenkule dayalı haklar ve mevzuatın izin verdiği diğer finansal varlık ve işlemlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri ve gayrimenkul portföy yönetim şirketleri tarafından bir içtüzük ile süreli veya süresiz olarak kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığıdır. Nitelikli yatırımcıların gayrimenkul varlıklarına yatırım yapmasına olanak sağlayan gayrimenkul yatırım fonlarının toplam değerinin en az yüzde 80’inin gayrimenkul yatırımlarından oluşması zorunludur. Gayrimenkul yatırımlarını, daha erişilebilir tutarlarda ve gayrimenkul edinimine dair tapu, harç, değerleme vb. sorumlulukları yatırımcıların üzerinden alan bir yapıda (yatırım fonu yapısı) yatırımcılara sunmak amaçlı kurulan ve gayrimenkul yatırımını böylece menkul kıymetleştiren GYF’lere yatırım yapabilmek için nitelikli yatırımcı olmak gerekir.
Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK), Türk sermaye piyasalarının merkezi saklama kuruluşu olarak üyelerine saklama, veri depolama ve raporlama, kurumsal yönetim ve yatırımcı hizmetlerini sunar. Fonmap'te yatırım yaptığınız varlıklar, MKK nezdinde müşteri bazında kayden izlenir ve Sermaye Piyasası Kurulu’nca yetkilendirilmiş saklama kuruluşunda adınıza açılan saklama hesaplarında saklanır.
Kolektif yatırım kuruluşlarının portföylerindeki varlıkların, bu kuruluşlar adına açılmış ayrı bir saklama hesabında saklanmak üzere portföy saklama hizmetini yürüten bir kuruluşa teslim edilmesi gerekir. Portföy saklama kuruluşları, kolektif yatırım kuruluşlarına ait finansal varlıkların saklanması, kayıtların tutulması, diğer varlıkların aidiyetinin doğrulanması ve takibi, kayıtlarının tutulması, varlık ve nakit hareketlerine ilişkin işlemlerin yerine getirilmesinin kontrolü ile yükümlü kuruluşlardır.
Girişim sermayesi yatırım fonları (GSYF) belirli sürelerle kurulan fonlardır. Bir GSYF 7 veya 10 yıllık süreli kurulabilir ve genellikle fon süresinin son 2 yılı tasfiye süresi olarak belirlenir. Fonun ihraç belgesinde, fon süresi ve tasfiye dönemi belirtilir. Gayrimenkul yatırım fonları ise süreli veya süresiz olarak kurulabilmekle birlikte genellikle süresizdirler. Süreli GYF’lerde, süresi sonunda otomatik olarak çıkış yapılması esas olmakla birlikte, ihraç belgesinde belirtilmesi durumunda fon süresince de çıkış yapılabilir. Süresiz GYF’lerde ise, ihraç belgesinde belirtilen şartlar çerçevesinde fon katılma payları fona iade edilerek çıkış yapılabilir.
İlgili fonun vade sonunda tasfiye sürecinde kapatılarak, yatırımcılara ait fon katılma paylarının fonun kurucusuna iade edilmesi, kurucunun da bu katılma payları karşılığında yatırımcılara nakit ödemesi işlemine itfa (tasfiye) denir.
Tasarruf sahipleri, şirketlerden, aracı kuruluşlardan ya da borsalardan menkul kıymet almak suretiyle tasarruflarını kendileri değerlendirebilirler. Ancak menkul kıymetlere yatırım yapmak bilgi ve uzmanlık gerektirir. Ayrıca bireysel birikimler genelde yeterli büyüklüğe ulaşamadıklarından bunlarla oluşturulan portföyler de riskli portföylerdir. Bu risk anapara bakımından söz konusu olabileceği gibi portföyün getirisi açısından da söz konusu olabilir. Bu nedenle sermaye piyasasında kolektif yatırım kuruluşları olarak adlandırılan yatırım fonları ve yatırım ortaklıkları oluşturulmuştur. Kolektif yatırım kuruluşları, hukuki yapılarına göre ayrı ve bağımsız bir tüzel kişilik olarak kurulduklarında yatırım ortaklığı, başka bir tüzel kişilik tarafından bir sözleşme (iç tüzük) çerçevesinde kurulduklarında ise yatırım fonu olarak adlandırılır.
İnançlı mülkiyet esasıyla kurulan fonlarda, fona inançlı olarak fon kurucusu (portföy yönetim şirketi) sahiptir. Tasarruf sahipleri ise fonla ilgili işlemleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri fon iç tüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (iç tüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır.
Yatırım riski, belirli bir yatırımın beklenen getirisine göre kayıpların meydana gelme olasılığı olarak tanımlanabilir. Bir diğer deyişle yatırım riski, yatırımcının beklentilerine göre getiri elde etme konusundaki belirsizlik düzeyinin bir ölçüsüdür.
Yatırım fonları, açık veya kapalı uçlu olarak sınıflandırılırlar. Açık uçlu yatırım fonları, fon katılma paylarının sayısında herhangi bir sınırlamaya sahip olmayan fonlardır. Dolayısıyla, fon ihraç belgesinde ve/veya izahnamesinde belirlenen şartlar çerçevesinde yatırımcılar istedikleri zaman ilgili fonda alım veya satım yapabilirler. Kapalı uçlu yatırım fonları ise, açık-uçlu fonlar dışında kalanlar olarak sınıflandırılabilir. Kapalı uçlu fonlar, genellikle belirli bir vadeye (genellikle 3 ile 5 yıl) sahip olup fonun ihraç ve itfa tarihleri önceden belirlenmiştir. Örneğin, ilgili fonun katılma payları belirli bir süreden önce tekrar alınamaz ve/veya satılamaz. Bu sebeple de açık uçlu fonların likiditesi kapalı uçlu fonlardan yüksektir.
Tek fon tek varlık" stratejisi ile oluşturulan fonlar, tek bir menkul kıymete, işleme veya satın almaya yatırım yapma stratejisi izler. Bu strateji, yatırımcının da fon aracılığıyla hangi varlığa yatırım yaptığını bilmesini sağlar.
Alternatif yatırım fonları kurumlar vergisi ödemez. Bireysel yatırımcılar katılma paylarını aldıktan iki yıldan sonra satarlarsa gelir vergisi stopajı "sıfırdır". Aksi durumlarda stopaj oranı yüzde 10’dur.
Yatırım fonları, kısıtlı sayıda finansal araç yerine birbirinden farklı ve çok sayıda finansal aracı içeren bir portföye yatırım yapma imkanı sunduğu için bireylerin kendi imkanları ile sağlayamayacakları ölçüde yatırım çeşitlendirmesine olanak tanır. Bu durum riskin dağıtılması ilkesi olarak adlandırılır. Yatırım fonları büyük ölçekteki portföyleri sayesinde, çok daha fazla hisseye, tahvile, bonoya, kıymetli madene ve başka yatırım araçlarına yatırım yapabilirler. Bu sayede bir yatırım aracının fiyatındaki herhangi bir düşüşte, bu durumdan minimum seviyede etkilenirler.
Girişim dünyasında unicorn, 1 milyar dolar değere ulaşan yeni girişimlere verilen isimdir. Bu kelime ile oluşan kavram ilk olarak 2013 yılında Aileen Lee tarafından kullanıldı ve gün geçtikçe popülerliği arttı. Girişimler için 1 milyar dolar değerleme hedefine ulaşmanın zorluğunun ve nadir olduğunun altını çizmek için kullanılan bir ifadedir.
Değeri 10 milyar doları geçen girişimler için decacorn, 100 milyar doları geçenler için ise hectocorn ifadesi kullanılır.